De geschiedenis van de klok

We kijken allemaal meerdere keren per dag op onze horloge of op de klok om te kijken hoe laat het is. De tijd op deze klok bepaalt het dagelijkse ritme van ons allemaal. Maar hoe lang bestaat de klok nu eigenlijk?

Hoe het begon

Voordat er überhaupt klokken bestonden werd er een schatting van de tijd gemaakt aan de hand van de stand van de zon, maan en de sterren. Rond 4000 jaar voor Christus maakte men al gebruik van een schaduwklok om de tijd te kunnen bepalen. Zo´n schaduwklok was niks meer dan een stok die in de grond werd gezet. Aan de hand van de verplaatsing van de schaduw kan de tijd toch vrij nauwkeurig worden bepaald.

De zonnewijzer

De zonnewijzer werd rond het jaar 800 voor Christus uitgevonden. Maar een zonnewijzer werkt min of meer hetzelfde als een schaduwklok. Een zonnewijzer werkt namelijk met een schuine paal of een rechtopstaande paal, maar hierbij valt de schaduw op een tijdschaal zodat de tijd nauwkeuriger kon worden afgelezen. Rond het jaar 300 voor Christus bedachten de Grieken een waterklok en het voordeel was dat deze klok ook kon worden gebruikt als de zon niet scheen. Bij een waterklok zijn er twee potten waarbij er langzaam waterdruppels van de ene pot naar de andere pot toe lopen. In deze periode werd ook de Chinese waterklok bedacht. Dit was een wiel waaraan op gelijke afstanden kommen waren bevestigd. Als zo´n kom eenmaal gevuld was met water dan werd het zwaar genoeg om naar de volgende kom toe te draaien. Deze kommen hebben in feite wel iets weg van de huidige wijzers van onze klok. Rond het jaar 1000 na Christus werden er kaarsen gebruikt met daarop streepjes. Aan de hand van deze streepjes kon men zien hoelang de kaars al brandde.

Mechanische klokken

De echte mechanische klokken zoals wij die nu kennen werden bedacht in de 12e en 13e eeuw en kwamen eerst enkel en alleen te hangen in de kloosters. Monniken hechten namelijk heel veel waarde aan rust en regelmaat om op het goede tijdstip te kunnen bidden. Dit waren nog wel een ander soort mechanische klokken dan die wij gewend zijn want deze klokken gaven enkel de uren aan. Het oudste uurwerk die uit deze tijd bewaard is gebleven staat in de kathedraal in Salisbury en stamt uit het jaar 1386. Pas in de 16e eeuw kwamen er mechanische klokken op de markt die de beschikking hadden over twee wijzers zodat nu ook de minuten konden worden aangegeven. Deze klokken waren echter nog niet erg nauwkeurig en konden wel uren en soms wel dagen achter lopen.

Het slingeruurwerk

Het slingeruurwerk werd in het jaar 1656 uitgevonden door Christiaan Huygens en dit bleek dan ook de eerste echte nauwkeurige mechanische klok te zijn die tot op de minuut de juiste tijd aangaf. Een nadeel in die tijd was dat een slingeruurwerk niet goed functioneert op zee. Dat komt natuurlijk omdat de slinger minder goed gaat slingeren als er uitwendige krachten in het spel zijn. Hier werd wat op uitgevonden en dat werd de onrust. De onrust kon namelijk zelf bepalen hoe snel het mechanisch uurwerk liep. De onrust bestond vaak uit een uitgebalanceerd wieltje wat gekoppeld is aan een spiraalveer dat weer met een heel nauwkeurig bepaalde resonantiefrequentie heen en weer draait. Eerst hadden de slingeruurwerken alleen maar gewichten die na verloop van tijd weer naar boven moesten worden getrokken. In een latere fase hadden slingeruurwerken soms ook een gespannen veer die na verloop van tijd weer moest worden opgewonden.

De elektrische klok

De schot Alexander Bain vond in het jaar 1841 de elektrische klok uit. Naast deze elektrische klok bouwde hij ook diverse andere apparaten die bedoeld waren voor telegrafie, isolatie voor elektriciteitskabels en zelfs een elektrisch brandalarm. De elektrische klokken van nu zijn nog nauwkeuriger geworden dankzij kwartskristal. Verreweg de meeste klokken, wandklokken en tafelklokken hebben tegenwoordig kwartskristal. De werking hiervan berust op piëzo-elektriciteit, een vervorming door een elektrische spanning en omgekeerd. De atoomklok is echter momenteel de meest nauwkeurige klok die we kennen. De atoomklok is namelijk gebaseerd op de definitie van de seconde.